Widok śpiącej osoby podczas spacerowania w sypialni czy mieszkaniu może być czymś niezwykłym i wprawiać w osłupienie. Wbrew pozorom zaburzenie lunatykowania pojawia się nie tak rzadko i dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. O co w tym chodzi i co jest tego przyczyną?
Co to jest lunatykowanie?
Fachowa nazwa tej przypadłości to somnambulizm (łac. „somnus” – sen oraz „ambuluis” – chodzący). Lunatykowanie jako forma parasomnii objawia się wstawaniem z łóżka bez wybudzania oraz podejmowaniem różnych aktywności jak np. spacerowanie, otwieranie drzwi i okien, chodzenie po schodach, próby przygotowania jedzenia czy sprzątania. Wszystko dzieje się przy otwartych oczach, nijakim wyrazie twarzy oraz powolnych i nieco splątanych ruchach, co jeszcze bardziej nadaje temu zjawisku tajemniczości. Sesja sennowłóctwa trwa przeważnie 10-20 min. i zaczyna się od przyjęcia pozycji siedzącej, wstania z łóżka, podjęciu danej czynności oraz powrotu do sypialni w celu kontynuacji snu w pozycji leżącej.
Lunatykujący nie reaguje na bodźce słuchowe, wzrokowe ani ból, choć czasem może dojść do napadu mimowolnej agresji podczas stanowczych prób wybudzenia podejmowanych przez bliskich.
Somnambulizm zalicza się do grupy parasomnii (zaburzeń snu jak np. paraliż przysenny, koszmary, mówienie przez sen) oraz dotyka głównie dzieci, a w mniejszym stopniu także kilka procent dorosłych. Dzieci zwykle „wyrastają” z tej parasomnii w okresie dojrzewania. Ponadto lunatykowanie znacznie częściej występuje u mężczyzn. Co interesujące, po nocnym epizodzie lunatykowania, taka osoba nic nie pamięta, a jednocześnie trudno jej uwierzyć w relacje bliskich, że coś takiego w ogóle się wydarzyło.
Warto podkreślić, że osobie lunatykującej można delikatnie pomóc w powrocie do łóżka, aby zapobiec podejmowaniu przez nią ryzykownych aktywności. Mając lunatyka w domu dobrze jest usunąć z sypialni niestabilne meble, kruche przedmioty oraz zamknąć drzwi i okna.
Przyczyny lunatykowania
U podstaw somnambulizmu w zdecydowanej większości przypadków leżą czynniki genetyczne, ale nie tylko, ponieważ lunatykują też osoby, które nigdy wcześniej nie miały tego w swoich sennych „zwyczajach”. Jako dodatkowe czynniki wyzwalające tego rodzaju zaburzenie, zwłaszcza u osób wcześniej nielunatykujących, wymienia się:
- stres i wycieńczenie organizmu,
- chroniczną bezsenność,
- nadużywanie alkoholu (zwłaszcza przed snem),
- stosowanie leków nasennych czy przeciwdepresantów,
- zaburzenia oddychania.
Istotną informacją jest również fakt, że do epizodów lunatykowania dochodzi przeważnie w momencie przejścia z fazy nREM do REM, a więc od godziny do dwóch po zaśnięciu. Jest to o tyle ważne, ponieważ u osób dotkniętych somnambulizmem dochodzi do zaburzenia powstającego podczas przejścia ze snu wolnofalowego (nREM) do snu płytkiego (REM). To właśnie wtedy pojawia się nieświadome wybudzenie i lunatykowanie. Pomimo wielu badań z zakresu fizjologii snu, neurologii czy psychologii, wciąż nie udało się ustalić jednoznacznych mechanizmów, które pośrednio lub bezpośrednio wpływają na wystąpienie somnambulizmu. Przypuszcza się, że zaburzenie może być wynikiem nieprawidłowej pracy układu serotoninergicznego.
Lepszy sen sposobem na somnambulizm?
W przypadku osób dotkniętych zaburzeniem z powodów genetycznych trudno mówić o trwałym i skutecznym wyleczeniu, jednak można ograniczyć częstość pojawiania się nocnych spacerów. A osobom, które doświadczyły tylko pojedynczych lunatykowań, powinna pomóc poprawa komfortu w zakresie snu, np. poprzez uzyskanie pełnego odprężenia i relaksu. Lunatycy również odniosą dzięki temu korzyść. Zwiększenie komfortu można łatwo wykonać – stosując wygodny materac i poduszkę, które ułatwią nocny wypoczynek, a tym samym wpłyną korzystnie na funkcjonowanie całego organizmu.
Bardzo ciekawym pomysłem jest hybrydowy materac Nucol Premium Duo, który wyróżnia się funkcją podwójnego komfortu oraz obecnością innowacyjnego systemu masażu. Model posiada 5 stref komfortu, doskonale redukuje nacisk i rozkłada ciężar poszczególnych partii ciała, a dzięki piance z pamięcią kształtu dopasowuje się do budowy anatomicznej osoby śpiącej. Materac za sprawą toppera Revertop® zapewnia optymalny mikroklimat o każdej porze roku oraz posiada wzmocnioną ramę i warstwy NanoSac® i SpringSac®, które dają stabilne i sprężyste podparcie dla kręgosłupa. W efekcie sen jest zdrowy, bardzo komfortowy, a ciało wypoczęte i w dobrej kondycji.
Dobre uzupełnienie dla materaca z linii Nucol stanowi poduszka Innogel Classic, która mimo tradycyjnego kształtu korzysta z unikalnej technologii Gel Particles Fresh®. Takie rozwiązanie oznacza aktywne dostosowywanie się rdzenia poduszki do warunków termicznych, czyli chłodzenia latem i ogrzewania zimą. Żelowe kapsułki zapewniają świeżość i higienę snu, a elastyczna pianka odpowiednio podpiera najważniejsze partie głowy, karku i szyi, dając błogi relaks i odprężenie.
Podsumowanie
Lunatykowanie to jedna z wielu parasomnii, która dotyka wielu ludzi i może być bardzo uciążliwa dla otoczenia oraz niebezpieczna dla osoby cierpiącej z jej powodu. Występowanie somnambulizmu jest uwarunkowane genetycznie, choć zdarza się również u osób zdrowych, np. z powodu stresu, zmęczenia, bezsenności, spożywania alkoholu, leków nasennych i przeciwdepresyjnych czy zaburzeń oddychania. Jednoznacznej przyczyny lunatykowania nadal nie ustalono, jednak wielu badaczy wskazuje na upośledzenie układu serotoninergicznego. Natomiast ważne jest, aby zapewnić lunatykowi bezpieczną i komfortową przestrzeń sypialną, która pozwoli się odprężyć, jak również ograniczyć występowanie kłopotliwego objawu somnambulizmu oraz ograniczyć ryzyko urazu.